امروزه کارت‌های گرافیکیِ فراوانی از سوی دو غول این تکنولوژی، انویدیا (NVIDIA) و ای‌ام‌دی (AMD) به بازار عرضه شده است. اما این فراوانی می‌تواند در انتخاب صحیح، مشکل ساز شود؛ زیرا اگر در هنگام خرید با معیارهای اساسی یک کارت گرافیک مناسب آشنا نباشید، ممکن است بعدها در کار خود با مشکلاتی مواجه شوید. واحد پردازش گرافیکی (GPU) برای افرادی که پلتفرم رایانه شخصی را برای تجربه بازی‌های ویدئویی ترجیح می‌دهند، از اهمیت بالایی برخوردار است؛ چرا که بیشترین نقش را در اجرای بازی‌ها ایفا می‌کند. در ادامه، به بررسیِ ۶ مورد اساسی در خرید یک کارت گرافیک جدید می‌پردازیم که اصلی‌ترین نقش را در «قدرت» و «قیمت» محصول ایفا می‌کنند.
۱. سه بخش مهم در مورد کارت گرافیک: شماره مدل، شماره مدل، شماره مدل!
شاخص اصلی در نشان دادنِ عملکرد نهایی یک کارت گرافیک، شماره مدل محصول است که ترکیبی از پردازنده گرافیکی (GPU)، میزان کلاک (Clock) و پهنای باند حافظه را به ما نشان می‌دهد. مدل محصول همیشه ترکیبی از نام برند و عددِ مدل است. برای مثال AMD Radeon RX 580 و NVIDIA GeForce RTX 2080. اما موضوعِ اصلی این است که یک مدل اورکلاک شده پر زرق و برق با میزانِ رم بالا، می‌تواند عملکرد بسیاری بهتری از نسخه‌های جدیدتر با شماره مدل بالاتر داشته باشد (مثلا GTX 1080 از نسلِ پاسکال بسیار قویتر از GTX 1650 از نسلِ تورینگ است، در حالی که اگر فقط به شماره‌ها توجه کنید، ۱۶۵۰ رقمِ بزرگتری نسبت به ۱۰۸۰ است). بنابراین، از آنجایی که عملکردِ بالاتر در بازی هدف شما از خرید یک کارتِ گرافیک است، باید بهترین کارت گرافیکی را که با بودجه‌ی خود قادر به تهیه‌ی آن هستید، خریداری کنید.
به این نکته توجه داشته باشید که حتی اگر بودجه‌ی شما نامحدود است، نباید بدونِ توجه به اجزای دیگرِ پی‌سی مانندِ CPU و RAM به سراغ بالاترین و پرسرعت‌ترین کارت گرافیک موجود در بازار بروید و پولی در حدود ۱۰ یا ۱۵ میلیون تومان را خرج کنید؛ زیرا دیگر اجزای سیستم شما هم برای بدست آوردنِ حداکثر نرخِ فریم در بازی‌ها نیازمند قدرتی بالا و متناسب با توانایی کارتِ گرافیکِ جدید هستند. مشخص کردن رابطه میان مدل و عملکرد اصلی کارت گرافیک، نیازمند تحقیقات فراوان است؛ زیرا این شماره‌ها نمی‌توانند به تنهایی تصویر درستی از قدرت و عملکرد یک کارت گرافیک را در اختیار شما قرار دهند. اما اگر در مورد مدل و برندهای مختلفِ کارت گرافیک اطلاعات داشته باشید و بررسیِ بنچمارکِ بازی‌های مختلف با کارت‌های گرافیکی را مطالعه کرده باشید، مسیر شما در خرید یک محصول جدید آسان‌تر خواهد بود.
۲. حافظه: میزان حافظه اهمیت دارد، اما پهنای باندِ حافظه مهم‌تر است
انتخابِ یک کارت گرافیک با توجه به میزان حافظه، مثل خریدِ یک ماشین بزرگ با توجه به مخزن بنزین آن است! باورِ غلط در مورد میزان حافظه و خرید کارت‌های گرافیک با مقدار حافظه‌ی بالا، بزرگ‌ترین و بیشترین خطایی است که دارندگان رایانه‌های شخصی آن را انجام می‌دهند. اگر با رزولوشن بسیار بالا یا چندین صفحه نمایش کار نمی‌کنید، پس به میزان حافظه خیلی زیادی نیاز ندارید. اما برای مثال اگر به دنبال تجربه‌ی بازی‌ها در رزولوشن ۱۹۲۰ در ۱۰۸۰ هستید، باید به دنبال یک کارت گرافیک ۴ یا ۶ گیگابایتی باشید و اگر با نمایشگرِ 2K یا 4K بازی می‌کنید، خریدِ یک مدلِ ۸ گیگابایتی حداقل توصیه خواهد بود. اینگونه کارتِ گرافیک‌ها معمولا به صورت پیش‌فرض با مقدار حافظه‌ی بالا عرضه میشوند. اما مورد اصلی که باید به آن توجه کنید، پهنای باند کارت گرافیک موردنظر است.
باورِ غلط در مورد میزان حافظه و خرید کارت‌های گرافیک با مقدار حافظه‌ی بالا، بیشترین خطایی است که دارندگان رایانه‌های شخصی آن را انجام می‌دهند
در خرید یک کارت گرافیک و نوع پهنای باند آن، همیشه به این نکته توجه داشته باشید: در نرخ ساعت (فرکانس) یکسان، پهنای باندِ حافظه‌ی GDDR6 حداقل ۷۵ درصد و حداکثر ۱۰۰ درصد بیشتر از GDDR5 است و خودِ GDDR5 دو برابر بیشتر از پهنای باند DDR3 کارایی دارد. پس از آنجایی که پهنای باند نقشِ حیاتی در عملکرد یک کارت گرافیک دارد، بار دیگر بر خرید محصولاتِ GDDR6 در کارت‌های گرافیکِ رده بالا و GDDR5 در کارت‌های رده متوسط و پایین‌تر تاکید می‌کنیم. همیشه این مثال کاربردی را به یاد داشته باشید: ۱ گیگابایت حافظه با پهنای باند GDDR5، از ۴ گیگابایت حافظه با پهنای باند DDR3 قویتر است. اصولا دیگر استفاده از حافظه‌های DDR3 در کارت‌های گرافیکِ گیمینگ منسوخ شده است و کاراییِ لازم را ندارند.
۳. سیستم خود را بشناسید
بی‌شک کارت گرافیک مهم‌ترین بخش در یک رایانه‌ی شخصی مخصوص بازی است، اما دیگر تجهیزات سیستمِ شما هم در اجرای این عملیات سنگین و پیچیده، نقش دارند. پس بهتر است قبل از خرید، با محدودیت‌های سیستم خود (از نظر فناوری) مطلع باشید. آیا سیستم شما از یک پردازنده مرکزی (CPU) دو هسته‌ای مثل مدل‌های Celeron، Pentium یا Core i3-6100 بهره می‌برد؟ اگر از این محصولاتِ استفاده می‌کنید، باید گفت این پردازنده‌ها قدرت هماهنگ شدن با یک کارت گرافیک قدرتمند و امروزی را ندارند. پس بهتر است پول خود را هدر ندهید و از یک کارت گرافیک میان رده استفاده کنید یا اگر قصد دارید بهترین تجربه را در بازی‌های امروزی داشته باشید و از یک کارت گرافیک قدرتمند استفاده کنید، بهتر است به فکر ارتقای پردازنده خود باشید، پردازنده‌ای که قادر است در کنار کارت گرافیک، بهترین تجربه از بازی‌ها را در اختیار شما قرار دهد.
برای بازی‌های امروزی حداقل توصیه پردازنده‌های ۴ هسته‌ای هستند. پردازنده‌هایی که می‌توانند به خوبی در کنارِ کارت‌های گرافیکی رده پایین و متوسط کار کنند و تا جای ممکن از پسِ اجرای مناسبِ بازی‌ها با کمترین گلوگاه برآیند. پردازنده‌های Core i3 -9100 یا بهتر Core i3-10300 از این جمله‌اند. اما برای کارت‌های گرافیک رده بالا و حرفه‌ای حداقل توصیه پردازنده‌های ۶ و ۸ هسته‌ای هستند که برای استخراجِ نرخِ فریمِ بالا از این کارت‌های قدرتمند توانِ مورد نیاز را تامین می‌کنند. پردازنده‌ی قدرتمندی مثل Ryzen 5 3600 یا Core i5-10600K برای این رده راندمانِ بسیار مناسبی دارند.
در کنار این مورد، صفحه نمایشِ شما یک عامل حیاتی دیگر است. اگر از یک صفحه نمایش با اندازه‌ی تصویر ۱۹۲۰ در ۱۰۸۰ استفاده می‌کنید، پس نیازی به خرید یک کارت گرافیک بسیار قدرتمند ندارید. یک کارتِ رده میانی مثلِ GTX 1650 Super یا GTX 1660 Ti از انویدیا و RX 5500/5600XT برای تنظیماتِ گرافیکیِ Medium یا High تا مدت‌های مدیدی کفایت خواهد کرد. اما در مقابل اگر صفحه نمایشی با اندازه‌ی ۲۵۶۰ در ۱۴۴۰ را در اختیار دارید، یک کارت گرافیکِ میان رده نمی‌تواند پاسخ‌گوی نیازهای شما در اجرای بازی‌های سه بعدی امروزی باشد و باید به فکر مدلی مثلِ RTX 2060/RTX 2070 یا RX 5700/RX 5700XT باشید. اهداف خود را مشخص کنید، نوع بازی‌هایی که قصد دارید آن‌ها را تجربه کنید در نظر بگیرید، سیستمِ خود را بررسی کنید و بعد از آن به خریدِ یک کارت گرافیک فکر کنید.
۴. «دو کارت گرافیک» همیشه بهتر از «یک کارت گرافیک» نیست!
هر دو شرکت انویدیا و ای‌ام‌دی قابلیتی را در اختیار کاربران می‌گذارند که با استفاده از آن می‌توان از دو کارت گرافیک به صورت همزمان استفاده کرد. این قابلیت در کارت‌های گرافیک رادئون (Radeon) کراس‌فایر (CrossFire) نام دارد و در طرف مقابل، کارت‌های گرافیک جی‌فورس (GeForce) از تکنولوژی اس‌ال‌آی (SLI) بهره می‌برند. استفاده از دو کارت گرافیک ایده‌ای بسیار خوب به نظر می‌رسد، اما افزایش ضریبِ کارت گرافیک‌ها برای دستیابی به عملکردِ بهتر، همیشه یک راه حل مناسب نیست. برخلاف باور غلط بسیاری از افراد، استفاده از ۲ کارت گرافیک عملکرد را ۲ برابر نخواهد کرد. در حقیقت افزایش عملکرد بسته به بهینگیِ درایور در این حالت معمولا در حدود ۵۰ الی ۸۰ درصد خواهد بود.
اما جالب‌تر از آن این است که همین مزیت (با میزان ۵۰ الی ۸۰ درصد) در سیستم‌هایی با ۳ یا ۴ کارت گرافیک، کاهش می‌یابد! درواقع کارت‌های گرافیک چندگانه، از مواردی مثل تناقض در عملکرد، ناسازگاری با سیستم و اشکالات کوچک در سیستم رنج می‌برند. به علاوه استفاده از چندین GPU، برق زیادی مصرف خواهد کرد و نویز زیادی توسط آن‌ها ایجاد می‌شود. بار دیگر اشاره می‌کنیم که نباید موضوع را با موارد خاص اشتباه گرفت. اگر به دنبال صفحه‌نمایش‌های سه‌تایی یا رزولوشن 4K هستید، کارت گرافیک‌های دوگانه هنوز هم می‌توانند کارایی داشته باشند.
همچنین استفاده از دو کارت گرافیکی در بازی حتما نیازمند این است که اول از همه سازنده‌ی بازی به صورتِ مشخص بازیِ خود را برای کارکردِ مناسب در این حالت بهینه کرده و ایرادهای احتمالی آن را برطرف کرده باشد و دوم هم این که سازنده‌ی کارتِ گرافیکی درایوری مخصوص برای استفاده از قابلیتِ CrossFire یا SLI در بازیِ مذکور ارائه کرده باشد. خبر بد این که بیشترِ بازی‌های امروزی دیگر از این قابلیت پشتیبانی نمی‌کنند و انویدیا و ای‌ام‌دی هم دیگر بر خلافِ گذشته رغبتی به تبلیغات و ترویجِ استفاده از این قابلیت در میانِ گیمرها ندارند.
بنابراین فعلا باید مزیتِ استفاده از دو یا چند کارتِ گرافیکی در بازی‌های جدید را کلا به فراموشی بسپارید، مگر عنوانِ خاصی که کارکردِ این حالت در آن به صورتِ رسمی اعلام شده باشد و راندمانِ مطلوب و بی‌نقص هم در بازی توسطِ بررسی‌های فنی تایید شده باشد. هر چند که خرید کارتِ گرافیکیِ دوم تنها برای افزایشِ راندمان در یک یا چند بازیِ خاص آنچنان منطقی نخواهد بود.
۵. سازگاری با کیس و منبعِ تغذیه
پس از آن که کارت گرافیک خود را خریداری کردید، با هیجان به سراغ کیس خود می‌روید تا آن را نصب کنید. اما با صحنه‌ای روبرو می‌شوید که هیجاناتِ شما را به کلی نابود می‌کند: کارت گرافیک شما چند اینچ از محل اصلی خود بزرگ‌تر است و جای مناسبی ندارد! قبل از خرید کارت گرافیک، حتما بیشترینِ طولِ کارت گرافیکی که کیس شما می‌تواند پشتیبانی کند را از سایتِ سازنده‌ی کیس پیدا کنید. از طرفی دیگر، منبع تغذیه‌ی کیس شما نقشِ بسیار مهمی دارد. منبع تغذیه‌ی شما چند پین اتصال دهنده‌ی ۶ و ۸ تایی از نوع PCIe دارد؟ این منبع تغذیه برای چه میزان وات یا توانِ خروجی برای قطعات طراحی شده است؟ این‌ها سوالاتی هستند که در انتخاب و خرید یک منبع تغذیه‌ی مناسب نقش اساسی را ایفا می‌کنند. اطلاعاتِ منبع تغذیه خود را با میزان برق مصرفی کارت گرافیکی که قصد خرید آن را دارید، مقایسه کنید. اگر منبع تغذیه‌ی شما نمی‌تواند میزان برق مصرفی کارت گرافیک مورد نظر شما را ارائه کند، باید به سراغ کارت گرافیک دیگری بروید و یا منبع تغذیه‌ی خود را ارتقا دهید (که البته ارتقای منبعِ تغذیه منطقی‌تر است). اگر قصد خرید یک منبع تغذیه را دارید، بهتر است به سراغ برندهای معروف و قابل اعتماد (مثل Corsair، CoolerMaster و Green) بروید. زیرا خرید یک منبع تغذیه از نامی قابل اعتماد، بسیار مهم‌تر از عاملی همچون «آخرین میزان واتِ قابل دریافت» در اینگونه محصولات است؛ زیرا بیشتر تولیدکنندگانی که در این زمینه معروف نیستند و محصولاتِ با کیفیتی تولید نمی‌کنند، در اکثر مواقع «کمترین میزان وات در خروجی منبع تغذیه» خود را به جای «بیشترین میزان وات خروجی»، قرار می‌دهند. به طور کلی، اگر منبع تغذیه مورد نظر از نام‌های معروف است و شامل اتصال‌دهنده‌های PCIe مناسب برای کارت گرافیک شما می‌شود، بهتر است آن را خریداری کنید. از طرفی اگر به دنبال منبع تغذیه بسیار بهتری هستید، به دنبال منابعی باشید که دارای سیم‌های اتصال PCIe بیشتری است.
۶. سیستم خنک کننده: قسمتی که برای همیشه با کارت گرافیک شما خواهد بود
کارت گرافیک‌هایی با عملکرد بالا، مصرفِ برقِ بالایی هم دارند و این مقدار از مصرف برق، باعث ایجاد گرمای نسبتا زیادی می‌شود. اگر کارتِ شما از خنک‌کننده مناسبی استفاده نکند، این گرما ممکن است تا حدی بالا برود که راندمانِ کارت گرافیکِ شما را برای جلوگیری از افزایشِ حرارت تا حدِ زیادی کاهش دهد (به وسیله‌ی کاهشِ فرکانس که به صورتِ خودکار توسطِ درایورِ کارت گرافیکی انجام خواهد شد). به صورت کلی، دو مدل خنک‌کننده وجود دارد: رفرنس (Reference) و افترمارکت (Aftermarket). خنک‌کننده‌های رفرنس معمولا بر روی کارت‌های گرافیکِ تولید شده توسط خودِ انویدیا یا ای‌ام‌دی استفاده میشوند. این خنک‌کننده‌های معمولی، در بسیاری موارد و تا چندی پیش عملکردِ توربینی داشتند و هوا را از پشت کیس شما به بیرون می‌بردند که می‌توانست در خنک نگه‌داشتنِ سیستم و بالا نرفتن دما، موثر باشد.
خنک‌کننده‌های رفرنسِ جدید به فرآیندِ دفعِ گرمای کارآمدتر مجهز شده‌اند و از دو فنِ مجزا برای فشردنِ جریانِ هوا روی هیت‌سینک‌های ناقلِ حرارت استفاده می‌کنند و صدای کمتر و کارایی بیشتری دارند. نمونه‌ی کارآمد از این خنک کننده‌ها در کارت‌های گرافیکیِ سری RTX از انویدیا استفاده شده است. اما متاسفانه این نوع خنک کننده‌ها هنوز هم بسته به مدل و قدرتِ تراشه‌ی گرافیکی، صدای بیشتری را نسبت به مدل‌های اختصاصی ایجاد می‌کنند. با پرداخت مبلغی بیشتر، شما با کارت گرافیک‌های قدرتمندی روبرو می‌شوید که به خنک‌کننده‌های سفارشی شده مجهز شده‌اند.
خنک‌کننده‌های سفارشی یا اختصاصی، انواع مختلفی دارند که با توجه به شرکت سازنده، تغییر می‌کند؛ مثل توئین‌فروز (Twin Frozr) از شرکت ام‌اس‌آی (MSI) یا ویندفورس (Windforce) از شرکت گیگابایت (Gigabyte). خنک‌کننده‌های سفارشی سازی شده معمولا صدای کمتری ایجاد می‌کنند و در خنک کردنِ کارت گرافیک شما عملکردِ بهتری دارند. اما از طرفی دیگر خنک‌کننده‌های افترمارکت نقطه ضعفی هم دارند. این خنک‌کننده‌ها گرمای گرفته شده از کارت گرافیک را در بعضی قسمت‌های کیس پخش می‌کنند و ممکن است در بعضی مواقع سیستم را در خنک کردنِ کلی سیستم، دچار مشکل کنند. اینجاست که توانایی سیستم شما در خارج کردنِ گرما از محیط کیس وارد عمل می‌شود.
خنک‌کنندگی مناسب می‌تواند عمرِ قطعاتِ مهم را افزایش دهد. اگر حرارت سیستم شما بسیار بالاست، می‌توانید از کیس‌های Full Tower با تعداد فن‌های زیاد، خنک‌کننده‌های افترمارکت و یا خنک‌کننده‌های مایع برای کاهش دمای پردازنده مرکزی، پردازنده گرافیکی و دیگر اجزای سیستم استفاده کنید. اما به کار گیریِ این سیستم‌ها، نه تنها هزینه را افزایش می‌دهد، بلکه پیچیدگی زیادی به پیکربندیِ کیس شما خواهد داد. اما با در نظر گرفتن هرکدام از راه‌های بیان شده، به یاد داشته باشید: خنک نگه داشتن سیستم، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. پس در درست اجرا شدن آن دقت داشته باشید.